Εμμανουήλ Μ. Πάγκαλος
Διαβητολογικό κέντρο «Αρεταίος»
Επιστημονικός Διευθυντής Κλινικής «Θέρμη»
Θεσσαλονίκη
Είναι γνωστό πλέον ότι η καλή ρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών αλλά και την εξέλιξη αυτών.
Στην προσπάθεια αυτή αρκετές φορές μπορεί η γλυκόζη να πέσει χαμηλότερα από τα φυσιολογικά όρια και ο ασθενής να εμφανίσει υπογλυκαιμία.
Υπογλυκαιμία λοιπόν είναι η κατάσταση εκείνη κατά την οποία το σάκχαρο του αίματος πέφτει κάτω από 70 mg %, ο ασθενής έχει συμπτώματα και η όλη κατάσταση διορθώνεται με την λήψη τροφής
Τρόπος εμφάνισης της υπογλυκαιμίας
Τα πρώτα συμπτώματα περιλαμβάνουν ταχυπαλμία, νευρικότητα, ιδρώτες, μούδιασμα στα χείλη, δυσκολία στην ομιλία, τρεμούλιασμα, αδυναμία, δυσκολία στη συγκέντρωση, αίσθημα πείνας και αλλαγή της συμπεριφοράς του ατόμου. Αργότερα όσο επιδεινώνεται η κατάσταση εμφανίζεται κακοκεφιά, θυμός, υπνηλία, αδυναμία στην εκτέλεση διαφόρων εργασιών, θόλωση της όρασης, τάση για λιποθυμία και τέλος αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως απώλεια των αισθήσεων (υπογλυκαιμικό κώμα). Κάποιες φορές ειδικά αν ο ασθενής είναι καλά ρυθμισμένος μπορεί τα πρώτα συμπτώματα να λείπουν.
Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι μετά από κάποια χρόνια διαβήτη μπορεί να τροποποιηθούν τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται η υπογλυκαιμία. Είναι γεγονός βέβαια ότι σε κάθε άνθρωπό η υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανίζεται με διαφορετικό τρόπο.
Μια υπογλυκαιμία μπορεί να παρουσιαστεί και στη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου. Στην περίπτωση αυτή ο ύπνος του ατόμου θα είναι ανήσυχος με εφιάλτες και το πρωί θα ξυπνήσει με έντονο πονοκέφαλο και μουσκεμένα τα σεντόνια από τον ιδρώτα. Σαν αποτέλεσμα της νυχτερινής αυτής υπογλυκαιμίας είναι πολύ υψηλό σάκχαρο το πρωί ή το επόμενο μεσημέρι.
Αίτια εμφάνισης της υπογλυκαιμίας
Υπογλυκαιμία μπορεί να εμφανιστεί αν καθυστερηθεί ή παραλειφτεί ένα γεύμα ή είναι λιγότερο από αυτό που πρέπει. Πχ. η παράλειψη του “κολατσιού” γύρω στις 10:00-11:00 π.μ. θα έχει ως πιθανό αποτέλεσμα την εμφάνιση υπογλυκαιμίας πριν το μεσημέρι ή και νωρίτερα. Αν το μεσημεριανό γεύμα μετατεθεί για αργότερα ο κίνδυνος εμφάνισης υπογλυκαιμίας είναι πολύ υψηλός.
Αν για οποιοδήποτε λόγο γίνει περισσότερη ινσουλίνη από όσο χρειάζεται υπάρχουν πολλές πιθανότητες να εμφανιστεί υπογλυκαιμία.
Άλλη συνηθισμένη αιτία είναι η αυξημένη σωματική δραστηριότητα χωρίς την απαραίτητη αύξηση της τροφής ή μείωση της δοσολογίας της ινσουλίνης
Ακόμα άτομα παχύσαρκα με Σακχαρώδη Διαβήτη που καταφέρνουν τελικά να χάσουν βάρος πρέπει να μειώσουν την ινσουλίνη ή τα χάπια που έπαιρναν, γιατί η ινσουλίνη τους είναι πιο αποτελεσματική από πριν εφόσον έχουν λιγότερο σωματικό βάρος.
Η λήψη αλκοόλ ιδιαίτερα με άδειο στομάχι μπορεί να είναι αιτία υπογλυκαιμίας.
Πρόληψη της εμφάνισης της υπογλυκαιμίας
Αποφυγή των αιτίων εμφάνισης της υπογλυκαιμίας. Τήρηση του ωραρίου των γευμάτων και μείωση της ινσουλίνης ή ακόμα και των δισκίων σε ημέρες που προβλέπεται έντονη σωματική κόπωση.
Λήψη ενός επιπρόσθετου μικρού γεύματος (1-2 ισοδύναμα υδατανθράκων) για κάθε ώρα άσκησης
Συχνότερος έλεγχος των σακχάρων αίματος σε ασθενείς που χάνουν βάρος ή είναι σε σχήματα εντατικής ινσουλινοθεραπείας ή ασκούνται έντονα και τακτικά,
Αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας
Σε περίπτωση υπογλυκαιμίας το άτομο θα πρέπει :
1. Να μετρήσει αμέσως το σάκχαρό του
2. Αν το σάκχαρο είναι κάτω από 70 mg% ή έχει σημεία υπογλυκαιμίας και δεν μπορεί να το ελέγξει να πάρει μια δόση διόρθωσης υπογλυκαιμίας και να περιμένει 15 λεπτά.
3. Δόση διόρθωσης υπογλυκαιμίας:
2-3 κουταλάκια ζάχαρη
4 μικρές καραμέλες ή 2 μεγάλες
Μισό ποτήρι αναψυκτικό σακχαρούχο
1 ποτήρι φυσικός χυμός
2-3 κουταλάκια μέλι
4. Να μετρήσει πάλι το σάκχαρό του.
5. Αν είναι ακόμη χαμηλό να επαναλάβει τα βήματα 2,3,4. Αν είναι φυσιολογικό να προχωρήσει στο βήμα 6.
6. Αν έχασε ένα γεύμα ή πρόκειται να φάει την επόμενη ώρα να το κάνει αυτή την στιγμή. Διαφορετικά να φάει κάτι πρόχειρο π.χ. λίγο ψωμί, μισό σάντουιτς, τρία μπισκότα, ή μισό κουλούρι.
7. Αν το σάκχαρο εξακολουθεί να είναι χαμηλό μετά από 30 λεπτά να επικοινωνήσει με το γιατρό του.
8. Όταν διορθωθεί η κατάσταση να ψάξει να βρει την αιτία της και να την διορθώσει για να μη επαναληφθεί η υπογλυκαιμία
Αντιμετώπιση υπογλυκαιμικού κώματος
Σπάνια το άτομο μπορεί να χάσει τις αισθήσεις του στη διάρκεια σοβαρής υπογλυκαιμίας. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται ως υπογλυκαιμικό κώμα. Κάποιος οικείος πρέπει να χορηγήσει γλουκαγόνη (Glucagen ή Glucagon 1mg) ενδομυικά που ανεβάζει το σάκχαρο αίματος σε 10-20 λεπτά. Όταν το άτομο συνέλθει θα πρέπει να φάει κάποιο σάντουιτς ή να πιει χυμό διότι κινδυνεύει να ξαναπάθει υπογλυκαιμία. Αν δεν συνέρχεται πρέπει να μεταφερθεί στο πλησιέστερο ιατρείο, κέντρο υγείας ή νοσοκομείο όπου θα αντιμετωπιστεί κατάλληλα.
Μικρές συμβουλές για την αντιμετώπιση της υπογλυκαιμίας
o Φρόντισε πάντοτε να επιβεβαιώνεις την υπογλυκαιμία με μέτρηση του σακχάρου αίματος. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν εκείνη τη στιγμή πιες ένα σακχαρούχο ποτό (π.χ. χυμός) οπότε θα περιμένεις γρήγορη βελτίωση της κατάστασης στην περίπτωση υπογλυκαιμίας.
o Απόφυγε την κατανάλωση οινοπνεύματος με άδειο στομάχι και χωρίς να τρως συγχρόνως υδατάνθρακες.
o Ενημέρωσε το γιατρό σου για τα φάρμακα που παίρνεις για άλλες παθήσεις. Πολλά από αυτά δεν αφήνουν τον οργανισμό να αντιδράσει σωστά στην υπογλυκαιμία και ο διαβητικός δεν συνέρχεται εύκολα ύστερα από ένα επεισόδιο υπογλυκαιμίας.
o Φρόντισε να έχεις πάντα μαζί σου φακελάκια με ζάχαρη και στο σπίτι να ξέρεις να βρίσκεις σε βολικό μέρος αυτά που θα πρέπει να έχεις για να αντιμετωπίσεις την υπογλυκαιμία.
o Να έχεις πάντα έτοιμους υδατάνθρακες που απορροφώνται εύκολα δηλ. καραμέλες ή ζάχαρη ή ακόμα καλύτερα κουτιά με χυμούς φρούτων. Απόφευγε τη σοκολάτα ή άλλα γλυκά με βούτυρο ή λάδι ή σαντιγί γιατί η απορρόφηση της ζάχαρης που περιέχουν γίνεται αργά. Εξάλλου τα γλυκά αυτά προσθέτουν πολλές θερμίδες χωρίς άμεσο αποτέλεσμα.
o Όταν πρόκειται να οδηγήσεις πολλές ώρες να προετοιμάζεσαι για ενδεχόμενη υπογλυκαιμία. Σταμάτα το ταξίδι κάθε 2 ώρες, μέτρησε το σάκχαρό σου και συνέχισε το ταξίδι αν όλα είναι καλά. Αν όμως νιώσεις στη διάρκεια της οδήγησης “άσχημα” ή νιώθεις υπνηλία σταμάτησε στην άκρη του δρόμου, πιες ένα χυμό ή φάε λίγη ζάχαρη περίμενε 10-15 λεπτά μέχρι να αισθανθείς καλά και μετά ξεκίνησε πάλι.
o Να έχεις πάντοτε μαζί σου μια ταυτότητα που να λέει ότι έχεις διαβήτη και τη θεραπεία που κάνεις.
Συμπεράσματα
Η υπογλυκαιμία είναι μια κατάσταση που πρέπει να γνωρίζει το άτομο που έχει σακχαρώδη διαβήτη ούτως ώστε να την προλαμβάνει, να την αναγνωρίζει, και να την θεραπεύει.
Οφείλεται στην λήψη των φαρμάκων που χορηγούνται για τον σακχαρώδη διαβήτη τα οποία είναι απαραίτητα για την σωστή ρύθμιση των ασθενών και την αποφυγή επιπλοκών. Ορισμένα όμως από τα φάρμακα αυτά μπορεί να προκαλέσουν υπογλυκαιμία όπως η ινσουλίνη και οι σουλφονυλουρίες και χρειάζεται να είναι ενημερωμένος ο ασθενής για αυτό. Ενώ άλλα όπως τα νεότερα οι αναστολείς της διπέπτιλοπεπτιδάσης 4 ( βιλνταγλιπτίνη, σιταγλιπτίνη) και η εξενατίδη αλλά και τα παλαιότερα πιογλιταζόνη και μετφορμίνη δεν προκαλούν και μπορούν να χορηγηθούν ευκολότερα.